70 jaar Molukkers in Nederland

Afgelopen weekend (21 maart) was het precies 70 jaar geleden dat de Kota Inten in Rotterdam aanlag en de eerste groep Molukkers naar Nederland bracht. Er zouden nog elf vaarten volgen en uiteindelijk werden er in totaal 12.500 mensen hierheen vervoerd en ondergebracht in woonoorden. Met ons onderzoek naar woonoorden kunnen wij natuurlijk niet voorbijgaan aan deze speciale dag, die veel emoties los maakt. Vanwege de Corona maatregelen heb ik de gebeurtenissen vanuit mijn stoel gevolgd. En er was heel wat te kijken.

Verleden Tijd

Donderdag 18 maart begon het al bij Tijd voor Max, daar was een voorbespreking van de korte documentaire serie Verleden Tijd. De maakster Nira Kakerissa en deelnemer Rocky Tuhuteru werden geïnterviewd. De documentaire gaat over de zoektocht van Nira naar haar eigen verleden via het verhaal van haar opa en vader. Er werd in het gezin altijd gezwegen over het verleden en dat wil zij doorbreken nu zij zelf een kind krijgt. In de voorbeschouwing werd meteen duidelijk dat dit een verhaal is, waarvan de makers zelf geëmotioneerder raakte dan verwacht. Ik keek de eerste aflevering via Limburg1 waar de documentaire reeks ook wordt uitgezonden. Gelukkig hebben ze het emotionele aspect er ingelaten en hierdoor wordt het een mooi persoonlijk verhaal dat een inkijk geeft in een breder gedragen gevoel. Ik wist al van de maak van dit programma omdat Nira via deze website naar de exacte locatie van kamp Mantinge vroeg waar haar familie kort verbleef. Zo laat het weer zien dat de exacte plek van woonoorden onze aandacht verdient. Ik kijk uit naar deel 2 en 3.

Aan de andere kant: Buitenspel

Zaterdag keek ik naar Aan de Andere Kant: Buitenspel gespeeld door ADAK-theater op RTVDrenthe. Dit is deel twee in een triologie. Deel 1, een tijdelijk verblijf had ik in de Schouwburg in Rotterdam gezien. Het is heel knap theater waarbij we een familie volgen die de gevolgen van oorlogstrauma’s en verraad proberen te verwerken. Door het gebruik van muziek en humor weten ze ook het tweede deel lucht te geven. Dit deel gaat over de woonwijken en de Molukse acties in de jaren zeventig. De spanning tussen een generatieconflict en trouw aan de ouders wordt getoond, terwijl er op doeken nagespeelde demonstraties worden geprojecteerd. Interessant aan de invalshoek is dat het vrouwelijke perspectief een belangrijke plaats krijgt zodat duidelijk wordt hoe zij de gezinnen zoveel mogelijk bijeen hielden en de brug tussen de generaties waren. Ik hoop dat ik deel 3 in Schattenberg live kan zien.

Brief van de burgemeesters

Op zaterdag werd ook bekend dat de burgemeesters van 11 gemeenten met een grootte Molukse bevolking de regering vragen om eindelijk het leed van de Molukkers te erkennen. De ontvangst en opvang in Nederland was onwaardig. Daarnaast willen ze dat er geïnvesteerd wordt in de huidige Molukse gemeenschap omdat de gevolgen nog steeds gevoeld worden. Het bleek dat dit voorstel veel bijval krijgt van burgemeesters uit andere gemeenten waar ook veel Molukkers wonen. Het is ook niet helemaal duidelijk waarom deze niet gevraagd zijn de brief ook te ondertekenen. Typerend vind ik dat het de burgemeesters zijn die dit verzoek doen en dat er niet vanuit de landelijke overheid wordt nagedacht hierover. Keer op keer blijken de lokale bestuurders de Molukse bevolking bij te staan en worden zij door het Rijk opzij geschoven.

Beta Disini, Livestream Moluks Historisch Museum

Zondag was er een liveprogramma van ruim anderhalf uur georganiseerd door het Moluks Historisch Museum met medewerking uit het hele land en ruim 3400 kijkers. Na de openingswoorden van de directeur Henry Timisela, gingen we meteen naar de Lloydkade in Rotterdam waar het 70 jaar geleden allemaal is begonnen. Via een estafette loop brachten bewoners uit de lokale Molukse wijken een voorwerp mee die in een reiskist werden gedaan. Hiermee wilden men tegelijk aandacht vragen voor een landelijk Moluks monument op deze plaats. Natuurlijk was er ook muziek. Rocky Hehakaija en Jeftha Pattikawa presenteerde de rest van het programma. Staatssecretaris Paul Blokhuis gaf een korte toespraak waarin hij de kille ontvangst betreurde, maar waarin hij nog steeds koele beleidsmatige taal gebruikte. Daarna schakelde we over naar kamp Vught waar drie meiden weer wat vuur brachten door krachtig te trommelen op de Tifa. Daarna volgde een gesprek in het museum met drie jonge Molukkers: Milko Hitijahubessy, Jazzy Taihutu, en Joaniek Vreeswijk die elk vertelde hoe zij de Molukse cultuur en geschiedenis levend proberen te houden, via actievoeren, educatie en onderzoek. Er was een muzikaal intermezzo met een gelegenheidsband. Jammer genoeg kon ik de namen van de muzikanten niet goed horen. Henry ging over op een live gesprek met Jacky Manuputty, een vredesactivist in Ambon. Daarna volgde een spoken word video vanuit Ambon door Echo Saputra-Posuratu (ik hoop dat ik zijn naam goed typ). Ik hou van poëzie en dit was ook nog eens vanuit de mooie natuur. En er moet ook gegeten worden, anders is het geen Moluks event. Dicky Wattimena had voor de presentatoren papeda gekookt, wat op traditionele wijze gegeten werd. Henry wist ons nog te vertellen dat zijn moeder aangaf dat daardoor Molukkers zo goed kunnen zoenen. Er werd vanuit het land een Tjakalele dans opgevoerd die spannend in beeld werd gebracht. We gingen vervolgens naar Laarbrug waar oud bewoners vertelde over hun ervaring. Een woonoord dat wij nog moeten bezoeken. Daarna was Ridderkerk aan de buurt waar naast kamp Q ook een gemengde Molukse gemeenschap leeft met islamitische en christelijke achtergrond. Daar is ook de Coosje Ayalstraat, vernoemd naar een vrouwelijke Molukse verzetsstrijder, haar kleindochter kwam ook aan het woord. We vervolgde met een bezoek aan Vaassen waar stil gestaan werd bij de gewelddadige ontruiming van het woonoord op 14 oktober 1976, maar waar ook naar de toekomst werd gekeken. En natuurlijk weer muziek, gevolgd door een item over de Moluccan Moods avonden in Paradiso. We gingen terug naar het Museum waar een gesprek plaats vond met Tamara Soukotta, die het belang van het helen van de wonden van het verleden benadrukten zonder deze wonden te vergeten. Er werd afgesloten met een heel bijzonder moment. Er werd bekend gemaakt dat de graven van oud-KNIL-militairen in Tiel een historisch beschermde status krijgen. En ik denk dat de meeste kijkers even een traantje moesten wegpinken toen oma Tien Leatemia een krans legde. Zij was als zestienjarige naar Nederland gekomen. Al met al een hele bijzonder middag waarbij het verleden herdacht werd, maar er zeker ook naar de toekomst gekeken werd wat benadrukt werd door de vele jonge deelnemers.

Ikat, een online expostie.

In het Moluks Historisch Museum is vanaf dit weekend ook een online tentoonstelling te zien. In totaal zullen 21 kunstenaars in 7 blokken te zien zijn. De aftrap wordt gegeven door Ed Leatemia die 70 succesvolle Molukkers heeft geportretteerd. Het verhaal van Ed zelf is ook indrukwekkend. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het nog moeilijk vind om door de tentoonstelling heen te navigeren, maar het is zeker de moeite waard om door te zetten. En je kunt een beetje smokkelen door op exposities te klikken, waar je naar elk individueel kunstwerk kunt gaan. Door op portretten te klikken krijg je een uitvergroting en meer informatie over de persoon. En het zijn heel verschillende mensen van antropoloog tot voetballer. Dit laat de breedte van de Molukse gemeenschap zien. Er is ook een boek uitgekomen dat we ongetwijfeld in de museumshop kunnen kopen als de corona-maatregelen dat weer toelaten anders kun je het online bestellen. Het is onder deze omstandigheden in ieder geval een mooi alternatief om toch het werk van kunstenaars te kunnen laten zien.

Conclusie

Al met al is het een enerverend weekend geweest, waarbij mooie en traumatische herinneringen in balans langskwamen. Wat het vooral liet zien is dat de Molukse gemeenschap veerkrachtig is en er een jonge generatie opstaat die meer wil weten over hun verleden om een betere toekomst te maken.