Vanwege de herdenking van 70 jaar Molukkers in Nederland zijn er dit jaar vele initiatieven en evenementen. In zo’n jubileumjaar wordt vaak teruggekeken en vindt men het tijd voor het vastleggen van die herinneringen in boekvorm. Één van die boeken is ‘De herinnering blijft…. 70 jaar Molukkers in Woerden. Verhalen over het kampleven in Woerden.” Het boek is rijk geïllustreerd en samengesteld door de Projectgroep 70 jaar Molukkers in Woerden. Woerden telde drie woonoorden: De Singel, De Kazerne en De Utrechtsestraatweg.
Op de voorkant van het boek staat een deel van het monument dat onlangs op 19 juni is geplaatst bij de Kazerne in Woerden. Dit is weer een reden om nog eens terug te gaan, want toen wij de Kazerne bezochten was er weinig dat direct herinnerde aan de Molukse bewoning.
De sfeer van het boek wordt meteen neergezet in een het openingsgedicht. Het boek is bedoeld als eerbetoon aan de eerste generatie en tegelijkertijd een inspiratie voor de volgende generaties om de cultuur levendig te houden. Het boek is overzichtelijk opgezet met eerst een meer feitelijke beschouwing gevolgd door persoonlijke verhalen. In het feitelijke deel zijn teksten uit krantenartikelen verwerkt. Wat opvalt is het ouderwetse taalgebruik wat zelfs in de best bedoelde artikelen een flinke koloniale overtoon heeft. Zo worden de KNIL-militairen omschreven als stoere vechters met kinderlijke harten die na hun aankomst wijzer zijn geworden. Daarnaast wordt ook de politieke kant van de zaak en het RMS-ideaal van vrije Molukken beschreven, met onder andere het vlagincident aan de Utrechtsestraatweg.
De drie verschillende kampen worden alle kort beschreven met plattegronden van de bebouwing en waar mogelijk de namen van de families in de verschillende vertrekken. Voor ons als archeologen is dit natuurlijk hele waardevolle informatie. In totaal woonden er 114 gezinnen in Woerden. In het boek is een lijst opgenomen van alle babies die in 1951 zijn geboren. Het gaat om 86 kinderen, waarvan 1 tweeling en 9 kinderen overleden. Opvallend is dat de meeste kinderen in de zomer zijn geboren wat er op wijst dat de moeders zwanger de overtocht hebben moeten doormaken. De eerste drie maanden van het jaar zijn niet meegerekend omdat men toen nog niet in Woerden verbleef. Het zou dus zo maar kunnen dat bijna elk gezin een jonge baby had in het eerste jaar van de kampen.
Het volgende deel van het boek zijn de persoonlijke verhalen. Hier gaat het boek echt leven. Wat knap is is dat de makers van het boek vele verschillende perspectieven bij elkaar hebben kunnen plaatsen. Zo staan er verhalen in van Molukse bewoners van de kampen, waarvan er één teruggekeerd is naar Indonesië en de verhalen van Nederlandse Woerdenaren die met de Molukse bewoners contact hadden. De verhalen zijn als doorlopende tekst opgetekend, maar aan de terugkerende structuur is te herleiden dat men wel gestructureerde interviews heeft gebruikt. Dit leidt soms tot herhaling, maar laat ook mooi zien hoe verschillende mensen de dingen verschillend beleven en herinneren. Ook komt hierdoor naar voren dat de mensen de kampen ervaren hebben als een plek van saamhorigheid en steun. De omstandigheden waren erbarmelijk en sommige details maken het nog erger omdat deze puur op zuinigheid berust zijn en niet op noodzaak, zoals het afsluiten van het al beperkte aantal douches zodat er alleen op bepaalde momenten gedoucht kon worden en het afsluiten van de elektriciteit overdag op de Utrechtsestraatweg. Over het algemeen woonde men in veel te kleine vochtige ruimtes.
Over 1 ding zijn de oud-bewoners het allemaal eens: December was de beste maand met Sinterklaas, Kerst en Nieuwjaar en vele lekkernijen die al weken van te voren door de moeders gemaakt werden. Ook werd er door de kinderen veel buiten gespeeld en was er altijd wel wat te beleven. Bij de meeste werd thuis niet gesproken over het KNIL-verleden, maar kregen zij wel het onvertelde verdriet van de ouders mee. Sommige ouders hadden ook een slechte gezondheid vanwege dit verleden en overleden jong of waren veel weg in het ziekenhuis. Er werd vooral gezwegen zodat de kinderen onbezorgd konden leven. Omdat de meeste kinderen in Woerden naar school gingen was er vanzelfsprekend meer contact met de lokale bevolking door vriendjes en vriendinnetjes. Woerden heeft geen speciale Molukse wijk waardoor er later meer gemengde huwelijken plaatsvonden. Vele bleven na de kamptijd in Woerden wonen en een deel ging naar het nabijgelegen Breukelen. Vanuit de Nederlandse verhalen komt vooral naar voren dat men in de kampen zeer gastvrij ontvangen werden wat contrasteerde met de wat killere Nederlandse gewoonte en dat men de Molukse jongeren er veel modieuzer uitzagen dan de lokale Woerdenaren.
Het boek sluit af met enkele pagina’s vol foto’s en verhalen over de herdenking nu. Jammer genoeg staan er in het hele boek bijna geen onderschriften bij de foto’s. Misschien is dit gedaan vanwege de vormgeving of omdat men niet alle informatie had. Ook voor de volgende generaties die op zoek zijn naar hun roots had dit handig kunnen zijn. Je kan het zien als een gemiste kans, maar het boek kan hierdoor ook de reden zijn dat de verschillende generaties in gesprek gaan, waarbij de foto’s aanleidingen kunnen zijn voor vragen en het ophalen van herinneringen. Al met al is het een prettig boek om te lezen dat een gevarieerde inkijk geeft in het kampleven in Woerden. De projectgroep heeft iets gemaakt om trots op te zijn.
Moluks Erfgoed 