Carel Coenraad polder, een kamp aan de rand van Nederland

Inleiding

Begin oktober gingen we dan eindelijk een paar dagen op vakantie. En dan ga je lekker ver weg in eigen land. Dit keer zouden we in een trekkershut aan de rand van Groningen slapen, nog voorbij Hongerige Wolf, direct naast de dijk met uitzicht over de kwelders van de Dollard. De natuur is mooi met vele soorten vogels die langs je huisje vliegen, maar de eigenlijke aantrekkingskracht van de plek is natuurlijk het naastgelegen Ambonezen bosje oftewel kamp Carel Coenraad polder. Nog nooit heb ik zo dicht bij een Moluks woonoord geslapen. Dit zou een mooie vakantie worden.

Het woonoord

Het woonoord ligt in een particulier bosje dat niet vrij toegankelijk in het broedseizoen. Het is een mooi stukje natuur geworden, met vele dieren en vogels. Het is dan ook het enige bosje in de wijde omtrek en de bomen bestonden nog niet ten tijden van het woonoord. Er werd alleen een houtsingel aangelegd die natuurlijk niet meteen volgroeid was. En wijds is het hier. Dit is wel één van de meest afgelegen kampen die we tot nu toe bezocht hebben. Grote boerderijen ver van elkaar gelegen en een tussendijk geven je het gevoel helemaal afgesloten te zijn van de gewone wereld. Ideaal voor vakantie, minder ideaal lijkt me als je hier moet wonen. De oudere kinderen moesten met een speciale bus naar school en de winkels kwamen met bezorgwagens langs. Maar misschien vonden de bewoners deze afstand juist fijn omdat zij niet wilde assimileren in de Nederlandse samenleving maar terugkeren naar een vrij RMS. In september 1953 kwamen er 59 gezinnen en 18 alleenstaanden (311 mensen) in het kamp, voornamelijk uit Schattenberg en allen leden van de CRAMS Commissie Rechtspositie Ambonese Militairen en Schepelingen (info uit Noorderbreedte 97/5).

Ik kon vooral de verhalen van ouderen vinden die terugkijken op een onbezorgde jeugd in het woonoord waar men vrij kon spelen in de omgeving. Hoe de volwassenen het kamp beleefden is minder goed terug te vinden. Het is in ieder geval duidelijk dat een groot deel van de bewoners er wilde blijven toen besloten werd het woonoord op te heffen in december 1961. Een deel was al naar Appingedam verhuisd maar 100 mensen verzetten zich hevig tegen de verhuizing. Dit leidde tot een uitzonderlijk protest van de vrouwen om nog in ieder geval een telegram naar de koningin te mogen versturen. De reden om te willen blijven was in de eerste plaats niet het woonoord zelf, maar de angst dat als men eenmaal in huizen woonde de terugkeer naar een vrij RMS wel vergeten kon worden. Ze wilden ook geen huur of belasting betalen. De bewoners hadden zich verschanst in de kerk. De huisraad werd al verhuisd terwijl de mensen nog in de kerk zaten. Uiteindelijk moesten tussen de 30 en de 50 man politie gewapend met sabel en karabijnen er aan te pas komen om het kamp te ontruimen. Met bussen werden de bewoners zonder verdere ongeregeldheden naar Foxhol verhuisd. Een deel van hen zou later naar de Indonesië terugkeren, door omstandigheden zou niet iedereen het tot de Molukken brengen.

Het Ambonezen bosje zelf geeft geen sporen vrij van het woonoord dat hier geweest is. Ook al wordt er in bronnen vermeld dat de funderingen van de barakken aanwezig moeten zijn. Ik kon niets terugvinden door alleen maar te kijken. Nergens zag ik een steen of een stuk beton uit de grond steken. De herinnering aan het kamp is echter levend vanwege de naam van het bosje en het bord bij de ingang. Op een wandeling langs de dijk richting Duitsland kwamen we ook andere toeristische borden tegen die verwijzen naar het Ambonezen bosje. Het bosje is ook een blikvanger dat tot in de wijde omgeving te zien is. De verwijzing naar het overige verleden van deze plek als DUW-kamp, Duitse geschutstelling Dollard Süd tijdens WWII en gevangenis voor NSB-ers erna, wordt af en toe aangehaald maar krijgt niet dezelfde aandacht.

Conclusie

Woonoord Carel Coenraadpolder is nu een prettige plek om te ontspannen in een mooie omgeving met veel natuur. Ook al zijn er weinig fysieke herinneringen uit de tijd van het kamp, de herinnering aan het woonoord wordt levendig gehouden. De bewoners waren zo lijkt het redelijk tevreden, maar er moet ook verdriet zijn geweest. Vooral als je bedenkt dat op het kerkhof van Finsterwolde negen Molukse kinderen (de meeste gestorven bij de geboorte) en één volwassene liggen begraven. Deze graven zijn in 2014 door lokale vrijwilligers opgeknapt. Ik ben altijd geroerd door de verhalen van de vele Molukse kindergraven in de buurt van woonoorden. Er zou nog eens onderzoek gedaan moeten worden naar hoe de verhouding lag qua kindersterfte in de toenmalige Nederlandse bevolking. Dit persoonlijk verdriet moet toch diepe sporen nagelaten hebben, vooral als je na een dergelijk verlies gedwongen wordt te verhuizen ver weg van het graf van je kind, broer, zus of ander familieleden en vrienden.