CHAT Workshop

Eind oktober vond in Aarhus, Denemarken het congres CHAT plaats. Dit is een congres speciaal over theorie in contemporaine en historische archeologie. Dit jaar werden er voor het eerst workshops gegeven en Jobbe en ik organiseerden er een workshop over het dekolonisatie debat.

achtergrond

Vanwege ons onderzoek naar Moluks erfgoed komen wij in aanraking met het dekolonisatie debat. Je kunt geen onderzoek doen naar de Molukse woonoorden zonder de koloniale geschiedenis en de afhandeling van deze geschiedenis erbij te betrekken. Daarnaast werk ik als archivaris bij ‘Witte de With Centrum Hedendaagse Kunst’ waar het dekolonisatie debat vorm krijgt, omdat de naam Witte de With niet meer als gepast wordt gezien voor een kritische culturele instelling. Alle reden dus om een workshop te organiseren waar we met mensen uit verschillende landen in algemene zin konden discussiëren over dekolonisatie en onze plaats daarin.

workshop

Er waren 14 deelnemers uit 9 landen aanwezig. De workshop startte met een korte toelichting van de begrippen ‘witte onschuld’ en het ‘culturele archief’, zoals die worden uitgelegd in het gelijknamige boek van Gloria Wekker. Het cultureel archief is geen papieren archief, maar meer de verzameling beelden en betekenissen die in een maatschappij bewust of onbewust aanwezig zijn. Het cultureel archief betreft dus ook niet zozeer je persoonlijke herinneringen, maar meer hoe in het algemeen over deze tijd gesproken wordt bijvoorbeeld in de media of in het onderwijs. Volgens Wekker kenmerkt in Nederland dit archief zich als onschuldig en los van de uitwassen tijdens de koloniale periode. Bekende voorbeelden in Nederland zijn het idee dat we een vrij en tolerant land zijn en de uitspraak van toenmalig minister-president Balkenende  in de Tweede Kamer over de ‘VOC-mentaliteit’ als positieve herinnering aan de 17e eeuw. Deze laatste uitspraak laat zien dat de meeste Nederlanders de VOC niet zien als de koloniale overheerser die het was, maar als een handelsmaatschappij en weinig tot geen kennis hebben over de gevolgen voor de lokale bevolking.

De eerste opdracht voor de deelnemers was om aan de hand van steekwoorden hun eigen nationale culturele archief te beschrijven, oftewel hoe er over de koloniale tijd wordt gesproken in hun land. De inventarisatie gaf een divers beeld (zie foto). Bewoordingen waarmee de koloniale periode wordt aangeduid varieerden tussen de deelnemers (en dus landen) van trotse bewoordingen zoals ‘ontdekking’, ‘civilisatie’ en ‘handel’ (Nederland & UK) tot ‘slachtofferschap door overheersing’ , en ‘het gemis van de verloren koloniën’. Het slachtofferschap als associatie met kolonialisme  is kenmerkend voor landen zoals Schotland en (Noord-)Ierland die in vorige eeuwen overheerst werden door buurtland Engeland, maar waaruit tegelijkertijd mensen vroeger wel naar de koloniën gingen en daar juist de rol van overheerser op zich namen.

De discussie was zo levendig dat de tijd voorbij vloog en we een tweede opdracht met kritiek op dit culturele archief moesten laten vallen (ook omdat deze kritiek al deels besproken was). Want tijdens het debat was al duidelijk geworden dat de meeste deelnemers dit algemene beeld nuanceerde en  dit zagen als een tekortkoming in hoe er om gegaan wordt met het koloniale verleden. Bij de eindopdracht werd de deelnemers gevraagd wat zij zelf gaan bijdragen aan het dekolonisatie debat. Wij wilden namelijk dat de deelnemers ook echt iets zouden gaan doen. Het nadeel van een wetenschappelijk congres is nog wel eens dat het bij praten blijft, wij wilden juist dat mensen in actie komen het dekolonisatie debat meer vorm te geven in eigen land.

Hierbij dachten we meer aan kleine dingen, die haalbaar zijn,  meer dan aan grote idealen. Als voorbeeld gaven wij dat we een blog zouden schrijven over de workshop (zie hier).  De deelnemers hadden verschillende ideeën zoals, het posten op sociale media over niet-westerse onderzoekers, het veranderen van boekenlijsten voor onderwijs waarbij ook niet-westerse auteurs aan bod komen en het aannemen van indigenous people bij instituten. Dit laatste kun je natuurlijk alleen doen als je ook in de positie bent om mensen aan te nemen.  Daarnaast gaven we aan dat we de deelnemers over twee maanden zullen vragen wat ze bereikt hebben. Deze informatie wordt gedeeld op Facebook en de website van CHAT.

Het was een succesvolle workshop, die misschien niet direct over Moluks erfgoed ging, maar wel geïnspireerd is door ons onderzoek hiernaar.

_ marjolijn kok