De brand in de Ambassade 1966

Op een vroege morgen in de nazomer van 2015 vertrok ik naar Den Haag voor de eerste visuele inspectie van de locaties van de Molukse acties. ‘Visuele inspectie’ is het woord dat we in de archeologische monumentenzorg gebruiken als we zeker weten dat er niet gegraven wordt: we gaan ‘even kijken’ en noteren de waarnemingen. Het doel van die dag was de Indonesische Ambassade in de Tobias Asserlaan.

De dood van Soumokil en de brand in de ambassade

Precies vijftig jaar eerder in 1965 viel de Republiek Indonesië in een crisis die zou leiden tot een ontzagwekkende golf van politieke moorden. Deze tijd wordt beschreven als de bloedigste periode in de geschiedenis van de Indonesische archipel en zou tussen de 500.000 en 1 miljoen slachtoffers eisen in 1965-66.¹ In 1967 zou Muhammad Soeharto op de voorgrond treden als overwinnaar en nieuwe president van de republiek. In de golf van dood en verderf rond de machtswisseling van Soekarno naar Soeharto werd ook de president van de Republiek Maluku Selatan, Chris Soumokil, geëxecuteerd op 12 april 1966. Soumokil was tot dat moment het gezicht van de Molukse strijd voor onafhankelijkheid. Na de proclamatie van de Republiek Maluku Selatan in 1950 was hij J.H. Manuhutu opgevolgd als president en leidde 13 jaar lang de gewapende strijd tegen het Indonesische leger vanuit Ambon en Ceram. Soumokil werd in 1963 gearresteerd, maar bleef ook in gevangenschap symbool van de hoop op Molukse onafhankelijkheid, ook in Nederland.

Op 26 juli 1966 kwam Soumokils weduwe mevrouw Josina Soumokil-Taniwel aan in ons land. De verslagenheid over de dood van president Soumokil was groot onder de Molukse gemeenschappen. Het beeld van Njonja Soumokil met haar zoontje op Schiphol deed de woede echter opflakkeren. Nog dezelfde dag besloot een groep Molukse jongeren dat er een daad gesteld moest worden en beraamden een plan dat zij zonder aarzeling die nacht nog zouden uitvoeren. Zij tokken naar Den Haag en na voorbereidingen te hebben getroffen in de tuin van de Belgische ambassade, benaderden zij  Indonesische ambassade in de Tobias Asserlaan en gooiden brandbommen door de ruiten. Terwijl om hen heen de brandweer en politie met loeiende sirenes door de straten scheurde op zoek naar de daders, maakten de brandstichters zich via de tuin van het Catshuis uit de voeten.

In de Tobias Asserlaan

In Den Haag was mijn eerste plan om gewoon even voor de deur van de Indonesische Ambassade te stoppen en een foto te maken: verschillende internetbronnen hadden me immers bevestigd dat ook de diplomatenwijk ‘gewoon de openbare weg’ is waar je mag fotograferen. Aangekomen in de T. Asserstraat bleek echter dat bijna alle parkeerplaatsen in de straat toebehoorden aan een specifiek ambassadegebouw. Toen ik uiteindelijk dan toch maar parkeerde voor één van de leegstaande gebouwen, begonnen wat mensen die ik zag in de tuin van de Amerikaanse ambassade zenuwachtig te lachen, heen en weer te lopen achter het hek en keken allemaal mijn kant op. Pas toen zag ik pal naast mijn auto het bord ‘streng verboden te parkeren’. Me bewust dat de tientallen beveiligingscamera inclusief de marechaussee in de glazen kooi achter me nu waarschijnlijk al bezig waren met gezichtsherkenningsoftware en mijn nummerbord, maakte ik me snel uit de voeten, overdreven duidelijk met mijn vlakke hand op mijn voorhoofd slaand om mijn vergissing inzichtelijk te maken voor mijn publiek.

Het komt er op neer dat je een ambassade dus niet zomaar fotografeert. Niet dat het technisch niet zou kunnen of dat het verbod duidelijk omschreven aangeplakt is, maar in de Tobias Asserlaan met al zijn camera’s en politie laat je het gewoon wel uit je hoofd! De foto in de kop van dit bericht is dan ook niet van mij, maar komt van Google (2016). Pas nu begrijp ik plotseling de keuze in de documentaire ‘Dutch Approach’², want ook filmmaker René Roelofs koos destijds voor een shot van de ambassade vanuit een rijdende auto en niet een fraaier totaalshot met een pan of zoom met een statief vanaf de stoep…Ach so…

Na wat verderop geparkeerd te hebben, maakte ik een wandeling terug naar het ambassadegebouw. Zoals verwacht is er aan de ambassade zelf niets meer te zien wat op de brand uit 1968 wijst. Die schade is -voor het oog- hersteld, maar wie weer wat zich nog onder de nieuwe verlagen bevindt, of in het interieur.

In de zonet genoemde documentaire Dutch Approach vertelt een van de brandstichters van 1968 dat zij na hun daad over de muur van het Catshuis zijn geklommen. Die muur is vanaf de ambassade het snelst te bereiken op de kop van de Asserlaan. Daar bevindt zich nu ook een bankje tussen wat bomen en aangezien de brandstichters er waarschijnlijk baat bij hadden zo snel mogelijk achter de muur te geraken en de bomen de klim hier sterk vereenvoudigen, ligt het voor de hand dat zij ook direct hier op de hoek de sprong hebben gemaakt. Hoewel de muur zich maar op 75 m van de ambassade bevindt, was fotograferen hier voor mij aanzienlijk prettiger.

Naschrift: * Terwijl ik de laatste zinnen type, vertelt Simon Tahamata bij ‘de Perstribune’ op NPO Radio 1 hoe sterk de Acties en de RMS nog leven in zijn kringen.

Voetnoten

¹ Wikipedia
² ‘Dutch Approach‘ – vierdelige documentaireserie uit 2000 van René Roelofs.