Afgelopen vrijdag 29 september was er in Den Haag bij Beeld en Geluid een bijeenkomst over Archieven en Molukse beelden en geluiden. De avond was een samenwerking tussen Beeld en Geluid, het Moluks Historisch Museum (MHM) en Moluccan Archive gepresenteerd door Jeftha Pattikawa. De zaal zat goed vol met een mix van verschillende generaties. Inneke Middag van Beeld en Geluid en Henry Timisela van het MHM gaven een kort welkomstwoord, waarna Jeftha van start ging.
Jeftha vertelde over zijn project verloren banden waarbij hij op een zolder 300 videobanden vond gefilmd door Molukkers. Het is moeilijk om deze banden in het archief te krijgen omdat vaak gezegd wordt dat archieven al genoeg materiaal over Molukkers hebben. Maar dit is bijna altijd materiaal vanuit een niet-Moluks perspectief vastgelegd. Het is dus van groot belang om juist materiaal gemaakt door Molukse mensen in het archief te krijgen. Niet alleen om dingen goed te bewaren, maar ook zodat mensen er mee aan de slag kunnen want dan wordt een archief pas echt een archief.
Talita Talaksuru van het instagram account moluccanArchive en de filmmaker Fred Pattipeilohy werden uitgenodigd voor een gesprek. Talita vertelde hoe zij de afgelopen jaren eigenlijk een beetje random beelden verzameld uit verschillende blogs en collecties (waaronder die van het MHM) en deze vervolgens op instagram post. Het account krijgt eigenlijk alleen positieve reacties van mensen die familie en beelden herkennen. De aanvullingen die bezoekers van het account maken, geven de extra waarde aan dit project. Zij geven context aan de beelden. En deze context wordt weer teruggegeven aan de collecties waaruit de beelden komen zodat deze ook verrijkt worden. Talita zou het liefst een koffietafel boek maken of een educatieproject dat ook op de Molukken zelf gebruikt wordt zodat men daar beter weet waarom er Molukkers in Nederland zijn.
Oom Fred vertelde hoe hij in de jaren negentig begonnen was met filmen op Maluku maar bij terugkomst die “hobby” uitbreidde door nog een camera en editspullen te kopen. Hij filmde allerlei culturele en familiebijeenkomsten in de Molukse gemeenschap en zou nu die collectie aan het MHM willen geven. Dan moet er wel een keuze gemaakt worden want sommige beelden zijn prive-aangelegenheden. Oom Fred zegt over al die bijeenkomsten die hij filmde: “Alles wat te zien is, is mooi”. Na het gesprek werd kort een film met fragmenten van verschillende culturele evenementen getoond die hij gefilmd heeft. Vooral de diversiteit bleef bij mij hangen.
Na de film was er een emotioneel moment. Het deed oom Fred veel dat nu zoveel mensen naar zijn film keken. Ook de zaal was geemotioneerd vanwege de herkenning en herinneringen die ook al zijn het specifieke verhalen door de groep gedeeld worden. Het gaat vooral om respect en erkenning van de Molukse gemeenschap.
Jeftha maakt een mooie overgang naar het volgende gesprek. Emoties blijven vaak buiten beeld in een archief, maar media en kunst kunnen dat doorbreken. De jonge kunstenaars Finn maätita en Jerrold Saija schuiven aan. Finn houdt zich vooral bezig met taal en vormt zo zijn eigen archief. Hij laat Molukse mensen hun eigen achternaam uitspreken en maakt daar dan een geluidswerk van met tifamuziek. Het blijkt dat er nogal een verschil in uitspraak is tussen de namen. Voor Finn is de Adat altijd al een soort oraal archief geweest. Jerrold werkt vaak vanuit zijn familie. Op de kunstacademie zocht hij naar andere Molukse studenten omdat hij collectief wilde werken en zo kwam hij bij Finn uit. Samen hebben ze een werk gemaakt over de Sagoboom, waar een stuk uit getoond werd. Het is in het Maleis en er is expres geen ondertiteling. Als je geen Maleis spreekt zul je in gesprek moeten gaan met iemand die dat wel doet om het te begrijpen. Dit is meteen een dekoloniale aanpak omdat het een koloniaal idee is dat je altijd toegang hebt tot alle informatie van iedereen.
Noah Berhitu voegde zich bij het gesprek. Zij is een filmmaker die nu voor het eerst naar Maluku was geweest en daar ook heeft gefilmd. Nu liet ze echter een stukje zien uit een eerdere film. Noah heeft haar grootouders nooit gekend, maar had wel allerlei vragen over haar roots en geschiedenis. Die vragen heeft ze aan twee andere mensen van de eerste generatie gesteld. Hun antwoorden en beelden uit het familiearchief worden gecombineerd. Zo wordt het persoonlijke met de geschiedenis van de groep vermengd.
Jeftha vraagt aan hen alledrie wat voor beeld er uit de archieven over Molukkers naar voren zou moeten komen. Jerrold antwoord dat kunst het portaal is naar de toekomst en het verleden. Noah ziet graag de saamhorigheid en het vertrouwen. Finn wil de veerkracht zien en hoe men elkaar helpt.
Hierna geeft Inneke Middag een presentatie over het Beeld en Geluid instituut. Wat opvalt is dat je alles kunt opzoeken via de computer thuis maar je kan bijna niks echt inzien. Dat heeft allemaal met auteursrechten te maken. In het gebouw zelf mag je wel alles inzien.
Henry Timisela geeft daarna uitleg over wat het MHM wil. Aanleiding is de collectie VHS-banden van Mary Hehuat, een belangrijke filmaker uit de jaren 70 en 80. Er wordt ook een stukje getoond uit een documentaire over kamp Vught. Henry zegt er is een gezamenlijk verleden maar er zijn vele groepen. We zijn heel divers met mooie verhalen. Er zijn nog enkele vragen uit het publiek, van mensen die geïnteresseerd zijn in specifiek materiaal, over hoe het zit met de provinciale archieven en iemand bedankt omdat hij meer wil weten over zijn eigen cultuur en dat van huis uit niet meegekregen heeft. Dit laat zien dat net als dat er veel verhalen zijn, iedereen zijn eigen reden heeft om naar deze bijeenkomst te komen. Wat dat betreft was het een geslaagde avond.
Moluks Erfgoed 