Verloren Banden: een belangrijk project

Op deze website geven we graag aandacht aan andere projecten die het Molukse Erfgoed onder de aandacht brengen. Hier wil ik het hebben over het project Verloren Banden van Jeftha Pattikawa. Ik las voor het eerst over het bestaan van de videobanden in 2018 terwijl ik informatie aan het zoeken was over de individuele woonoorden. Ik kwam bij een krantenartikel van het NRC uit 2015 waar Jeftha zijn verhaal doet. Het verhaal was weer een beetje op de achtergrond geraakt omdat toevallig andere woonoorden eerst bezocht werden. Maar de afgelopen tijd kwam het project twee keer langs via verschillende kanalen en daarom deze blog.

De aandacht voor het Molukse erfgoed groeit in de afgelopen jaren en nu langzamerhand komt dit op allerlei plekken tot uiting. In december ontving ik de bundel Inward/Outward: Critical Archival Engagements with Sounds and Films of Coloniality. Dit is de neerslag van een tweedaags congres over archieven en hoe om te gaan met beeld en geluid betreffende de koloniale tijd. Aangezien ik werk als archivaris van Kunstinstituut Melly te Rotterdam dat op dat moment in het proces van een naamsverandering zat vanwege de oude koloniale naam en mijn onderzoek naar de Molukse woonoorden was ik naar het congres afgereisd. Niet wetende dat dit het laatste congres was dat ik zou bezoeken voordat de eerste lockdown inging. Op het congres had ik vanwege omstandigheden een deel van de lezing gemist en ik was dan ook blij dat het boekje kwam.

Het is een mooi verhaal dat Jeftha vertelt van, hoe hij via een foto in een familiealbum op een zolder terecht komt waar 300 videobanden liggen, gefilmd in Vaassen. Vanwege de vele economische, sociale en specifiek drugs-problemen in de Molukse gemeenschap van Vaassen was de stichting Waspada (alert zijn) opgericht, die jongeren kansen moest bieden om op het rechte pad te blijven. Waspada ontwikkelde allerlei activiteiten waaronder een videoclub; toen een gloednieuwe techniek. Bijna twintig jaar (1979-1995) zou de videoclub het dagelijks leven in Vaassen vastleggen. Een unieke verzameling niet alleen vanwege het Molukse perspectief, maar ook omdat er denk ik geen enkele wijk in Nederland is waar gewone dingen zo langdurig gefilmd zijn.

Wat meteen opvalt is dat het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, die het congres organiseerde de banden niet wilde hebben omdat zij al genoeg materiaal over de Molukkers in Nederland heeft. Er zal vast ook een kostenplaatje bij zijn komen kijken, want 300 banden goed opslaan is niet een simpele of goedkope klus. Maar toch, dit is uniek materiaal doordat het door de Molukse gemeenschap zelf is gemaakt. Je kunt je voorstellen dat daar materiaal in zit voor menig documentaire, maar ook illustratie materiaal voor kortere items in het nieuws en dergelijke. Vooral omdat het nu eens niet om de grote kampen Lunetten en Schattenberg gaat, maar om een relatief onbekend kamp en woonwijk in Vaassen.

Het verhaal loopt echter goed af want het Gelders Archief gaat de banden bewaren. Dit werd uitgelicht in de laatste editie van het tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, gratis down te loaden. Verloren Banden wordt samen met drie andere projecten uitgelicht vanwege de verbindende waarde van cultureel erfgoed voor de samenleving. Het belang is dat de videobanden ook een andere kant van de Molukkers laten zien dan wat er meestal in de media verschijnt. De betrokkenheid van de gemeenschap komt ook aan bod waarbij, door middel van een wandeling, de videobanden symbolisch thuis werden gebracht.

Die betrokkenheid van de gemeenschap blijft bestaan omdat zij gaan helpen de metadata en omschrijvingen van de videobanden in het Gelders Archief te maken. Op deze manier blijft kennis vanuit de gemeenschap bewaard en wordt het openbaar toegankelijk. Voorheen werden archieven vooral vanuit de overheid gevuld en bevatte vooral gegevens die vanuit het belang van de overheid werden beschreven. De laatste jaren begint men zich steeds meer bewust te worden dat de archieven daardoor eenzijdig zijn. Als verschillende groepen gegevens kunnen toevoegen wordt hun erfgoed vanuit een eigen perspectief bewaard. Wat mij betreft is het project Verloren Banden een mooie verrijking van het Nederlands en Moluks erfgoed.